Zakrzepica zatok mózgowych

Zakrzepica zatok mózgowych (cerebral vein and dural sinus thrombosis, CVT) odpowiada za ok. 0,5-1% wszystkich udarów mózgu. Występuje stosunkowo rzadko i dotyczy przede wszystkim młodych kobiet (ok. 75% przypadków). Nieleczona zakrzepica żył mózgowych może prowadzić do poważnych powikłań [1].

Zakrzepica żył mózgowych – choroba trudna do zdiagnozowania

Zakrzepicę żył mózgowych trudno rozpoznać, ponieważ choroba może dawać bardzo różnorodne objawy. Obraz kliniczny zależy w tym przypadku od umiejscowienia skrzepliny. Częściej tworzy się ona w zatokach opony twardej, rzadziej w żyłach mózgu. Objawy uwidaczniają się stopniowo, może to trwać od kilku dni, do nawet kilku tygodni. W przebiegu choroby pojawiają się bóle głowy, nudności, wymioty, zaburzenia świadomości, obrzęk tarcz nerwów wzrokowych, jednostronny lub obustronny niedowład jednego z nerwów czaszkowych. Chorobie często towarzyszą też napady padaczkowe oraz zaburzenia mowy.
Wszystkie te objawy świadczą o wzmożonym ciśnieniu śródczaszkowym – tak charakterystycznym dla zakrzepicy żył i zatok mózgu. Do wzrostu ciśnienia dochodzi najczęściej na skutek utrudnionego przepływu krwi żylnej lub uszkodzenia mózgu spowodowanego udarem [2].
Warto dodać, że ból głowy, występujący u 25-90% chorych, może być jedynym widocznym objawem zakrzepicy żył mózgowych, co w praktyce niestety bardzo utrudnia diagnostykę [3].

Zakrzepica żył mózgowych – najważniejsze czynniki ryzyka

Znamy bardzo wiele możliwych przyczyn zakrzepicy żył/ zatok mózgu. Zasadniczo można je podzielić na dwie grupy: infekcyjne oraz nieinfekcyjne.
• Czynniki infekcyjne to np.: zapalenia ucha środkowego, zapalenie skóry twarzy i nosa, zapalenie zatok, stany zapalne zębów, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie wsierdzia czy posocznica (sepsa).
• Czynniki nieinfekcyjne to przede wszystkim wszelkiego rodzaju stany nadkrzepliwości, czyli trombofilie wrodzone – niedobór antytrombiny III, białka C, białka S, oporność na aktywowane białko C, przeciwciała antykardiolipinowe i antyfosfolipidowe, mutacje czynnika V Leiden i genu protrombiny oraz hiperhomocysteinemia. Wzmożona krzepliwość krwi odpowiada za aż 34% wszystkich przypadków CVT [3].
Wśród czynników nieinfekcyjnych wymienić trzeba również ciążę i połóg czy stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, choroby nowotworowe wraz ze stosowaną w nich chemioterapią, unieruchomienie czy rozległe zabiegi operacyjne.

Dlaczego szybkie rozpoznanie zakrzepicy żył mózgowych jest tak ważne?

Ponieważ śmiertelność w przypadku tej choroby jest wysoka – wynosi od kilkunastu do nawet 40% [4]. Na szczęście dzięki postępowi diagnostyki obrazowej zakrzepica żył mózgowych jest coraz częściej prawidłowo rozpoznawana i leczona. Podstawowym badaniem wykonywanym w celu zdiagnozowania CVT jest tomografia komputerowa głowy (TK głowy). Konieczne jest również przeprowadzenie badań naczyniowych – angio-CT lub angio-MR głowy (angiografia rezonansu magnetycznego głowy) [5]. Genetyczne predyspozycje do nadkrzepliwości stwierdza się natomiast na podstawie wyników badań genetycznych.
Przed rozpoczęciem ww. badań lekarz przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad, m.in. na temat przebytych infekcji, stosowania antykoncepcji hormonalnej, występujących dolegliwości itp. Już sama rozmowa z pacjentem może naprowadzić lekarza na właściwy trop. Lekarz może zlecić również podstawowe badania krwi oceniające krzepliwość – w tym m.in. czas trombinowy i protrombinowy (wyrażony jako INR), APTT oraz poziom fibrynogenu. Badanie poziomu D-dimerów, powszechnie stosowane w diagnostyce zakrzepicy żył głębokich, w przypadku zakrzepicy mózgowej często okazuje się nieprzydatne [5].

Zakrzepica żył mózgowych – rokowanie zależy od szybkości wprowadzonego leczenia…

W ostrej fazie choroby najczęściej polega ono na podawaniu heparyny drobnocząsteczkowej lub niefrakcjonowanej w pełnych dawkach leczniczych [6]. Preparaty te rozrzedzają krew, zapobiegając powstawaniu nowych skrzeplin i rozrostowi już obecnych. Rodzaj terapii jest zawsze ustalany ze specjalistą i trwa tyle, ile wymaga tego sytuacja. Leczenie daje dobre rokowania, jeśli zostanie wprowadzone szybko. Wówczas objawy mają szansę ustąpić, a chory przestaje być narażony na ryzyko groźnych powikłań – w tym nieodwracalne zmiany neurologiczne, a nawet śmierć.

Źródła:
[1] E. Łuksza, I. Łapuć, A. Syta-Krzyżanowska, J. Kłoczko, Zakrzepica naczyń żylnych mózgu
– opis dwóch przypadków, „Polski Przegląd Neurologiczny” 2016, T.12, nr 4, s. 217-223.

[2] M. Korzeński, Zakrzepica zatok żylnych mózgowia leczona riwaroksabanem — opis przypadku, „Polski Przegląd Neurologiczny” 2017, T. 13, nr 1, s. 37-41.

[3] A. Adamczak−Ratajczak, M. Gibas, E. Mądry i in. Udar żylny mózgu w przebiegu zakrzepicy
zatok żylnych mózgowia – opis przypadku, „Family Medicine & Primary Care Review” 2009, Vol. 11, no. 3, p. 805-807.

[4] E. Głodek-Brzozowska, E. Czyżyk, Zakrzepica zatok żylnych mózgowia u dzieci – charakterystyka czynników ryzyka, przebiegu klinicznego i leczenia, „Neurologia Dziecięca” 2015, T. 24, nr 49, s. 25-29.

[5] A. Prerenc, Ból głowy jako objaw wewnątrzczaszkowej zakrzepicy żylnej, „Udar Mózgu” 2011, tom 13, nr 1–2, s. 22–27.

[6] H. Sienkiewicz-Jarosz, Zakrzepica zatok i żył mózgowia – rozpoznawanie i leczenie, „Neurologia po Dyplomie” 2013, T.8, nr 4, s. 15-20.